چرا به عقل رجوع نمیکنید؟
اینکه قرآن بارها می‌فرماید: « أَ فَلا تَعْقِلُونَ؟ » (چرا به عقل رجوع نمیکنید؟) ظاهراً پیامِ‌ِ آن اینست که:
1ـ « تعقّل حتماً تفکّر نیست » زیرا تفکّر برای فهمیدنِ چیزی است که « نمی‌فهمم »
در حالی که تعقّل یعنی: فطرتاً هم می‌دانم که: صداقت خوب است و دروغ بد است، و هم دوست دارم همه با من صادق باشند و از دروغ و دروغگو همیشه نفرت دارم.
2ـ أَ فَلا تَعْقِلُونَ؟ یعنی: شما (و هر انسان باسواد و بی‌سواد، زن و مرد، پیر و جوان) قطعاً و حتماً از قوّه تشخیص و عقلِ فعّال (نظری و عملی) برخوردارید و در هر شرائطی می‌توانید حق و باطل و مجاز و غیر مجاز بودن هر کاری را بدانید و بفهمید.
3ـ أَ فَلا تَعْقِلُونَ؟ یعنی: شما موظّفید هر لحظه برای انجام و یا ترک هر کلام و رفتار و هر واکنشی، از خودتان بپرسید: چــــــــــــــــــــــــــــــــــــرا؟چـــرا این را گفتم؟ چـرا نگفتم؟ چــرا دیدم؟ چــرا ندیدم؟ چــرا شنیدم؟ چـــرا نشنیدم؟ چـــرا رفتم؟ چــــرا نرفتم؟ چــــرا خوردم؟ چـــــرا نخوردم؟ چـــرا این کار را انجام دادم؟ چـــرا انجام ندادم؟ ....آیا منِ مخلوق و عضوی از این جهان و از این کشور و از این شهر و از این محلّه و از این کِشتی و هواپیما و قطار و اتوبوس و تاکسی و از این خانواده آیا إجــــازه چنین گفتار و رفتار و برخوردی را دارم؟ یا ندارم؟
4ـ أَ فَلا تَعْقِلُونَ یعنی: اگر از نعمت عظیم عقل و قوّه تشخیص برخوردار نبودم حتماً متعهّد و مکلّف نبودم و در هیچ دادگاهی (در دنیا و آخرت)(مثل حیوانات) بازخواست نمی‌شدم و مورد تشویق و سرزنش قرار نمی‌گرفتم و خودم از گفتار و رفتار و اخلاق و واکنش‌های خودم، خشنود و یا متأسف و پشیمان نمی‌شدم و شکر و یا استغفار و توبه نمی‌کردم و خالقم به من نمی‌فرمود: « أفلا تعقلون؟ »
5ـ أَ فَلا تَعْقِلُونَ؟ یعنی: تنها وجه مشترک همه مردم همین بدیهیات عقلی و مبانی تشخیص آنهاست. لذا همه مردم طول تاریخ، صداقت و طهارت و متعهّد بودن و عدالت و أمنیت و فضائل و زیبائی و نظم ... را تحسین می‌کنند،و دروغ و شلختگی و بی‌نظمی و وظیفه‌نشناسی و نجاست و خباثت و ظُلم و دزدی و خیانت و رذائل را تقبیح می‌کنند.
به خاطر همین مشترک بودن مبانی عقلی در آحاد مردم اینهمه مراکز بین‌المللی و دادگاه بین‌المللی و المپیاد و المپیک و استاندارهای بین‌المللی در جهان مطرح است و همه (دانشمند و غیر دانشمند) می‌توانند منظور منطقی نژادها و گویشهای مختلف را بفهمند و با هم مکاتبه و مکالمه و مذاکره و ازدواج کنند و به تفاهم و وحدت برسند.
خدایا؛ ما را از خواب غفلت و جهالت و لجاجت، بیدار کن تا با تعقّل در همه گفتار و رفتارهایمان بتوانیم مقدمات اُمت واحده اسلامی را مهیا کنیم و زمینه ظهور بقیه الله به زودی فراهم شود.
